Dharma is een woord met vele betekenissen. Dit Sanskriet woord heeft geen equivalent in het Nederlands, hierdoor wordt het heel complex om te vertalen. Dharma is zonder begin (anadi), zonder einde (ananta) en eeuwig (sanatan). Daarom spreekt men over Sanatan Dharma, de Eeuwige leer. De wortel is “dhri” en is verwant aan het Nederlands woord “dragen”. Dharma betekent: “dat wat draagt, in stand houdt, behoedt voor vernietiging”(“ dharayati iti dharma ” = dat wat draagt is dharma). Het is dat wat de dingen bijeenhoudt, waardoor alles in gezonde samenhang blijft. De wezenlijke aard van de dingen, wezenswet, de levenswet, gerechtigheid, rechtvaardigheid, religie, plicht, standsplicht. Dharma is daarmee tevens de ethische en religieuze basis die het universum steunt en in stand houdt. Hierbij kunnen we bijvoorbeeld ook denken aan de telkens terugkerende cyclische seizoenen, de op tijd opkomende en ondergaande zon, eb en vloed van de zee; maar ook het periodiek ontstaan en vergaan van zonnestelsels met hun planeten en zelfs van het heelal. Hier ligt de diep ethische grondslag en de disciplinering. In overeenstemming hiermee behoort het menselijke leven, zowel individueel als sociaal, te verlopen.

Het handelen van de mens moet in overeenstemming zijn met Dharma. Als je in een land woont, is het jouw Dharma om de wetten van het land te respecteren. Als je lid bent van een vereniging dien je de normen en waarden ervan na te leven. Geen leven of geordende samenleving kan bestaan zonder ordening en disciplinering. Dharma geeft éénheid en richting, vorm en inhoud aan het menselijk handelen. Dharma is het kernbegrip in het Hindoeïsme. Het betekent het denken, spreken en handelen in overeenstemming met de wetten die het leven in stand houden en spirituele groei bevorderen (het “natuurlijk” goede.) Dharma is hiermee de basis voor de normen en waarden die in een samenleving zouden moeten gelden. Dharma is de Waarheid. In het wezen van ieder mens zit Dharma. Als we in ons zelf keren, zonder het rationalisme van het denken of de emotie van het geloof, is het helder te voelen. Het is dat wat wij eigenlijk altijd al “geweten” hebben, wat we dus ons “geweten” kunnen noemen. Om volgens Dharma te leven hoef je geen Hindoe te zijn. Een ieder die leeft vanuit de “normen en waarden” die het leven beschermen en spirituele groei bevorderen, leeft volgens Dharma.

Dharma kan worden onderscheiden in:

Samanya of algemene, universele Dharma (ethische leefregels zoals tevredenheid, mededogen, niet stelen, reinheid van geest, het streven naar spirituele kennis, de waarheid spreken enz.).

Vishesha, specifiek, persoonlijk Dharma (maatschappelijke spelregels, zoals die van je maatschappelijke positie, je familie, je plicht als man of vrouw en ook je persoonlijke plicht, je Svadharma).

Het Svadharma, iemands persoonlijk Dharma, is het volgen van de eigen weg, met de plicht de eigen talenten en mogelijkheden te benutten. Het gaat er hierbij ook om, niet afgunstig te zijn op de mogelijkheden van een ander, maar de eigen “plicht” zo goed mogelijk te doen. Dit alles natuurlijk in het licht van de hiermee te verwachten spirituele groei, welke immers het doel is van het leven. Volgens de Bhagavad Gita kan dat wat goed is voor de één, verkeerd zijn voor de ander. De handelingen van een individu moeten immers in overeenstemming zijn met de taak (plicht) die hij of zij in het leven te vervullen heeft. Dit is iemands Svadharma (eigen Dharma). De allerbelangrijkste Dharma van ieder mens is uiteindelijk de bevrijding, Zelfrealisatie. Wanneer vrijheid wordt bereikt door Zelfkennis, wanneer men dus weet “wie men in essentie is” (ervaren heeft dat Atman gelijk is aan Brahman), dan pas mag men de dharma’s (hier bedoeld als plichten) opgeven. In deze situatie leeft men uit de Goddelijke bron, het Zelf, de werkelijkheid, wat de Eeuwige Dharma zelf is. De mens is nu (één met) Dharma geworden.